Tahribatsız Muayene Yöntemleri

Tahribatsız muayene (Non-destructive testing, kısaca: NDT), inceleme yapılacak olan malzeme ya da parçanın bütünlüğüne zarar vermeden yapılan muayene türüdür. Bu muayenenin geçerliliği ise daha önceden yapılmış olan tahribatlı muayenelerin sonuçlarına dayanmaktadır. Tahribatsız muayene yöntemleri malzemelerin içerisinde görünmeyen süreksizliklerin veya malzeme yüzeyine açık süreksizliklerin tespitinde kullanılır. Hata ve kusur tespiti dışında kapalı bir malzemenin içinde bulunan bir diğer malzemenin miktarını ölçmede, metal yüzeylerdeki boya kalınlığı ölçmede,monteli parçaların durum tespitlerinde, radar sistemlerinde kullanılmaktadır.

1. Görsel Muayene

Çıplak gözle yapılan muayenedir. Bir ürünün yüzeyindeki süreksizlikler, yapısal bozukluklar, yüzey durumu gibi kaliteyi etkileyen parametrelerin optik bir yardımcı (büyüteç gibi) kullanarak veya kullanmaksızın muayene edilmesidir. Gözle muayene çok basit bir metot olarak görünse de kendine özgü incelikleri vardır. Genellikle bir başka tahribatsız muayene metodunun uygulanmasından önce yapılması gereken bir çalışmadır. Zaten diğer tahribatsız muayene yöntemleri için hazırlanmış uygulama standartlarının çoğunda da öncelikle gözle muayene yapılması ve bulguların kaydedilmesi istenir. Gözle görülen hatalar belirlendikten sonra gözle görülemeyecek hatalar aşağıdaki yöntemlerle tespit edilmeye çalışılır.

2. Penetrant Muayenesi (PT)

Girici boya maddesi kullanılarak yapılan muayenedir. Sadece malzeme dış yüzeyinde açılan hatalar tespit edilebilir. Gözenekli malzemeler bu muayeneye tabii tutulmaz. Örneğin kaynak yapılan bir yer taşlanıp iyice temizlendikten sonra teste tabi tutulur. Aşağıdaki adımlar takip edilerek uygulanabilir.

• Ön temizlik : Malzeme yüzeyindeki yabancı maddeleri yağ kir pas temizlenir
• Penetrent tatribi : Penetrant sıvısı yüzeye püskürtülür, çatlağı doldurur. 15 dk beklenir.
• İkinci temizlik : malzeme yüzeyindeki kırmızı sıvının (penetrant) temizleme işlemidir.
• Developer tatbiki : Çatlaklara giren sıvıyı emip dışarı çıkarır.
• İnceleme : Gözle ya da florasan ışık altında muayene edilir.

3. Manyetik Muayene (MT)

Sadece mıknatıslanabilir malzemenin muayenesi yapılabilir. Parça mıknatıs hale getirilir. Yumuşak demir üzerinden manyetik alan çekilirse eski haline döner. Karbonlu çeliklerden manyetik alan kaldırılsa bile malzemede çatlak varsa kutuplaşma bir süre devam edebilir. Manyetik alanla enine, elektrik alanla boyuna hatalar tespit edilebilir.

Üzerinden alternatif akım geçen bir bobin iletken bir malzemeye yaklaştırılırsa bu malzeme içinde girdap alımları endüklenir. Endüklenen girdap akımları ilave bir manyetik alan meydana getirirler. Böylece malzemenin elektriksel, manyetik ve geometrik süreksizlikleri endirekt olarak ölçülebilir.
İletken olmayan malzemelere uygulanamaz. Ancak bunun bir istisnası vardır; iletken bir malzeme üzerinde iletken olmayan bir kaplamanın kalınlığı girdap akımları ile ölçülebilmektedir. Menyetik test uygulanırken Yüzey beyaza boyanır bu sadece daha iyi görebilmek içindir. yüzeye demir tozu püskürtülür. YOKE denilen manyetik alan oluşturan alet buraya tutulur. Çatlak ve hatalar manyetik alanı bozduğundan demir tozları oraya toplanır. Hatanın orada olduğu anlaşılır.

4. Ultrasonik Muayene (UT)

Malzeme içine insan kulağını duyamayacağı frekanslarda ses dalgası gönderilir. Merkezi frekans 0,1-15 MHz arasında ve bazen 50 MHz ile, çok kısa ultrasonik darbe dalgalar iç sorunları tespit etmek için malzeme yüzeyinden uygulanır. Bu teknik sıklıkla test nesnenin kalınlığını belirlemek için kullanılır yada örneğin pipework korozyon izlemek için kullanılır. Malzeme yüzeyine boşluk oluşturmama, sesin kaçmaması ve probun tam oturması için yağımsı bir sızı sürülür. Buradan propla ses dalgaları uygulanır. İçeride hata varsa buraya çarpan ses geri döner hata olduğu anlaşılır.

Ancak aynı zamanda ahşap ve kompozit beton, kullanılabilen Ultrasonik test genellikle çelik ve diğer metaller ve alaşımları üzerine, daha az çözünürlük olsada yapılır. Bu test yöntemi havacılık, otomotiv ve diğer ulaşım sektörleri gibi birçok sektörlerde de kullanılır.

5. Radyografik Muayene (RT)

Endüstriyel röntgen, bir nondestructive test yöntemi. Gizli kusurları bulmak için kısa dalga boylu elektromanyetik radyasyon (yüksek enerji photons) kullanılır. Genel olarak işlemeye hazır yada işlenmiş çeşitli malzemelerin içlerini görmek için kullanılır.

X-ray makinesi veya radyoaktif kaynak (IR-192, Co-60, Cs-137)  bir kaynak olarak kullanılabilir. Nötron veya proton gönderimi şeklinde  olabilir. Gönderilen nötron yada protonlar demir ve çelik gibi malzemelerden geçer ama plastikten geçemez. Demirin arkasına bir film koyularak bombardımana tutulur. İçerisinde ne varsa arkadaki filme yansır. Uygulandığı sırada uygulama yapılan ortamda bulunan insanlar çıkartılmak zorundadır. Malzemenin içinde ne varsa filme yansıttığından dolayı çok iyi bir yöntem olmasına karşın radyasyon yüzünden uygulaması biraz meşakkatlidir.

6. Eddy Current Muayenesi (ET)

İletken malzeme kusurlarının tespiti için elektromanyetik endüksiyon kullanır. Diğer test yöntemlerine göre daha iyi hata bulan bir yöntemdir. Ancak, eddy-current testte  malzemenin yüzeyine yakın çok küçük çatlaklar algılayabilir, asgari hazırlık gerekir ve yüzeylerdeki fiziksel karmaşık geometriler sıkıntı olabilir.Ayrıca, elektrik iletkenliği ve kaplama kalınlığı ölçümü için yararlıdır. Test cihazları, hemen geri bildirim sağlar ve taşınabilirdir. söz konusu öge ile temas gerekmez. Farklı çeşitleri vardır. Her birinin kullanım alanları özelliklerine göre değişir.

7. Phased Array Muayene (FT)

Malzemeye phased array cihazları ile muayene yapılır. Ultrasonik muayeneye göre daha avantajlıdır. Ultrasonik muayenede malzeme içi düzensizliklerin tespiti için 3 boyuttan muayene yapılmasına karşı phased array ile tek seferde hataların yönelimi ve malzeme içerisindeki konumları hakkında bilgi alınabilir.